Artisjokken, asperges en rabarber kennen we allemaal. Maar wist je dat er veel meer vaste eetbare planten zijn
die zó op de menukaart kunnen?
Onze schappen liggen vol met eenjarige groentes: tomaten, spinazie, boontjes, worteltjes, uien. Logisch ook, want deze kortlevende smaakvolle groentes produceren met hun hoge voedingsbehoefte en waterverslindende dorst enorme hoeveelheden vrucht en zaad. De landbouw heeft ons de afgelopen 10.000 jaar geen windeieren gelegd …
Na de tweede wereldoorlog en met de introductie van kunstmest veranderde het bestaande landbouwsysteem in een opgeblazen economische machine. Kleine boerenbedrijven werden min of meer gedwongen om op te schalen, staken zich diep in de schulden, en werden volledig afhankelijk van subsidies. Deze nieuwe manier van landbouw bedrijven leidde ook nog eens tot oa bodemerosie, bodemuitputting, plagen, ziektes, en uitputting van energiebronnen.
Is het te laat om te veranderen? Ik denk het niet. Maar dan moeten we wel om! En dat begint volgens mij bij ons als consument. Wat kunnen we eten om het herstel van onze aarde te ondersteunen? En is dat eigenlijk wel lekker?
Bodemherstel is een must, maar vraagt om een radicaal ander landbouwsysteem. In een recent interview op radio 1 vertelt Wouter van Eck hoe teelt met behulp van voedselbossen deze broodnodige transitie ondersteunt.
Binnen de agroforestry bestaan daarnaast nog talloze andere systemen waarbij natuur en voedselproductie samen kunnen gaan zonder hulp van pesticiden, zonder te ploegen en met respect voor het bodemleven. Combinatieteelt op grote schaal zeg maar. Walnoten met graan of veeteelt, een fruitgaard met kippen. Slimme systemen voor de lange termijn, waarbij de ethiek en ontwerp principes uit de permacultuur een belangrijke rol spelen.
En wat er op het menu staat? Tamme kastanjes bijvoorbeeld! Kastanjes zitten bomvol eiwitten, mineralen en vitamines, waaronder een opvallende hoeveelheid vitamine C. Een heerlijk voedzaam product.
Vaste gecultiveerde en wilde eetbare planten passen goed in een duurzaam systeem. Geen gerommel met spitten, maar gewassen die de bodem een een beetje lucht geven en langer leven (wist je dat asperge planten zo’n 20 jaar oud kunnen worden?) Dit betekent natuurlijk niet dat de éénjarige groentes volledig van de menukaart af kunnen, maar afhankelijk zijn van een systeem dat alleen op éénjarige teelt leunt heeft echt geen toekomst meer.
Deze 7 vaste groentes om van te smullen verdienen wat mij betreft een plekje in elk groenteschap! Plant ze en proef!
KARDOEN
Kardoen is het grote broertje van de artisjok (foto hierboven), en wordt rond de Middellandse zee nog steeds gegeten.
Ik heb een Italiaans kookboek waar flink wat recepten in staan met deze bittere stengel. In Velt, handboek voor ecologisch tuinieren, staat beschreven hoe de stengels van kardoen eind augustus worden samengebonden, ingepakt met jute, en na een paar weken gebleekt worden geoogst om de bitterheid wat weg te nemen. Zelf heb ik kardoen nog nooit zo geteeld of klaargemaakt. Ik laat hem graag het hele jaar door oningepakt staan, laat hem volop bloeien (hommels en bijen zijn dol op de knalpaarse bloemhoofden!), en wacht rustig tot het vroege voorjaar om wat van de jonge stengels te oogsten.
De plant kan flink uitgroeien, tot zeker 1 meter breed en ruim 1 meter hoog, en de bladeren hebben een prachtige grijsgroene kleur. Kardoen is ongelooflijk sterk. Bij mij op de akker heeft hij de afgelopen winter onder een dun laagje stro met gemak overleefd, en het is ook 1 van de weinige planten op de tuin die zich niets van de droogte heeft aangetrokken!
Cynara cardunculus
standplaats: Volle zon tot halfschaduw.
bodem: Goed waterdoorlatend en voedingsrijk.
grootte: Ruim 1 meter hoog en 1 meter breed.
eetbare delen van de plant: De stengels zonder het blad, gestoomd of gekookt, maar ook de gesloten bloemhoofdjes kun je koken en in zijn geheel eten.
oogstmoment: Ongebleekt in het vroege voorjaar, gebleekt rond september.
ASPERGE
Asperges op klei! Het lijkt te lukken met deze soort, al kan ik er na een klein jaar natuurlijk nog niet heel veel over zeggen.
Een heerlijke groente, met behoorlijk wat vlees, die ook prima op een minder zonnige plek kan staan. Ik vind groene asperges zelf veel lekkerder dan witte, wat me ook nog een hoop werk scheelt. Geen teelt op ruggen, geen gedoe met afdekken, waardoor je de planten ook wat wilder neer kunt zetten.
Asparagus officinalis
standplaats: Volle zon tot halfschaduw.
bodem: Goed waterdoorlatend en voedingsrijk, neutrale zuurtegraad.
grootte: Het loof groeit uit tot ruim 1 meter hoog.
eetbare delen van de plant: De jonge scheuten, voordat de hoofdjes gaan bloeien.
oogstmoment: Voorjaar. Plant je kronen aan, dan kun je al vanaf het tweede jaar oogsten, van planten die uit zaad zijn opgekweekt kun je vanaf het derde jaar oogsten.
HOSTA
Hosta zie je vaak als sierplant staan. Niet veel mensen weten dat er behoorlijk wat eetbare varianten van deze schaduwminnaar op de markt zijn. Martin Crawford heeft ze in zijn boek ‘How to grow perennial vegetables’ keurig op een rijtje gezet en ook in de database van de site Plants for a Future vind je een mooie lijst. In Japan worden de opgerolde scheuten van de plant vroeg in het voorjaar afgesneden en kort gekookt. Deze hosta’s zijn nu anderhalf jaar oud, en ik denk dat ik komend voorjaar voor het eerst een paar scheuten af kan snijden om te proeven.
Hosta
standplaats: Schaduw tot diepe schaduw.
bodem: Vochtig.
grootte: Afhankelijk van de soort kan de plant 30 cm tot ruim 1 meter hoog worden.
eetbare delen van de plant: De jonge opgerolde scheuten, gestoomd, gekookt of gewokt.
oogstmoment: Vroege voorjaar. Als de plant na een paar jaar goed is aangeslagen kun je de eerste nog opgerolde scheuten bij de grond afsnijden, maar laat de scheuten die daarna opkomen groeien!
ROOMSE KERVEL
De Belgen zijn er dol op. Kervelsoep. We kennen kervel vooral als een éénjarig kruid (dat zich trouwens wel heel makkelijk zelf uitzaait!), maar deze prachtige vaste roomse variant is net zo lekker.
Myrrhis odorata
standplaats: Volle zon tot halfschaduw.
bodem: Goed waterdoorlatend.
grootte: Ruim een halve meter hoog en halve meter breed.
eetbare delen van de plant: De jonge bladeren en scheuten, rauw of gekookt, de bloemen en jonge groene zaden.
oogstmoment: Voorjaar en zomer. Oogst alleen vers en jong blad, ouder blad is erg taai.
RANKSPINAZIE
Rankspinazie komt van oorsrpong uit de Kaukasus, en wordt in Zweden al langer geteeld. Deze rappe klimmer is goed bestand tegen kou, en is daarom ook ideaal om in ons klimaat te telen. Je ziet hierboven een foto van een plantje dat ik van een tuinvriend heb gekregen. Met veel liefde zelf opgekweekt uit zaad, maar door mij veel te laat uitgeplant. Duimen dus,
en volgend jaar lente de scheuten uit de grond kijken.
Hablitzia tamnoides
standplaats: Schaduw tot halfschaduw.
bodem: Goed waterdoorlatend.
grootte: Met steun kan de plant tot een paar meter hoog klimmen.
eetbare delen van de plant: De scheuten en bladeren, gestoomd of gekookt, net als spinazie!
oogstmoment: Na het eerste jaar kun je voorzichtig beginnen met oogsten. Je oogst in het voorjaar en in de zomer.
EEUWIGE MOES
Oude wijven kool of splijtkool wordt deze oude koolsoort ook wel genoemd. Een kool die als het goed is niet bloeit, en waarvan je het blad het hele jaar door kunt oogsten. De jonge bladeren zijn natuurlijk het lekkerst, maar in de winter, als er verder weinig te oogsten valt, is het een dankbare aanwinst in je tuin. De paar planten die ik heb staan beginnen eindelijk aan te slaan. Ze stonden vorig jaar op een slecht gedraineerd stuk in de volle zon, waar ze absoluut niet wilden groeien.
Dit voorjaar heb ik ze verplaatst naar een minder zonnig stekje, waar ik vorig jaar november eerst een fikse mulchlaag heb aangebracht op goed losgemaakte kleigrond.
Brassica oleracea
standplaats: Halfschaduw.
bodem: Goed waterdoorlatend en voedingsrijk.
grootte: Ruim 1 meter hoog en 1 meter breed.
eetbare delen van de plant: Bladeren.
oogstmoment: Het hele jaar door!
ERWTENSTRUIK
Ik kwam deze struik per toeval tegen op de site van kwekerij Voedselbos Arborealis. Ik kende hem nog niet. Na wat speurwerk op internet heb ik 3 planten besteld, 1 fijnbladige variant en 2 ‘normale’, zoals het struikje hierboven op de foto.
Het zijn enorm sterke struiken die tegen flink wat extremen kunnen! Ik heb ze vorig jaar november geplant, ze staan in de volle zon en wind, en hebben de afgelopen zomer geen druppel water gekregen. Resultaat: wat uitgedroogde bladeren en ik gok wat groeiachterstand, maar verder doen ze het prima!
Caragana arborescens
standplaats: Volle zon.
bodem: Waterdoorlatend.
grootte: Wordt 2 tot 3 meter hoog, maar kan in een warmer klimaat uitgroeien tot wel 6 meter hoogte!
eetbare delen van de plant en oogstmoment: de jonge peulen oogst je vanaf juli en kun je in z’n geheel eten, rauw (met mate), gestoomd of gekookt; tijdens de zomer oogst je de jongen zaden, eet ze rauw (met mate) of gekookt; en eind zomer kun je de oude zaden oogsten om te bewaren, bereid ze net als alle andere droogbonen, voorgeweekt en daarna gekookt.
Geen Reacties